Açık Rıza Metni ve 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu
6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve İstediği Açık Rıza
Açık rıza, uluslararası metinlerde de kullanılan kavramdır. 95/46/EC sayılı Avrupa Birliği Direktifine göre açık rıza;
“ilgili kişinin kendisiyle ilgili veri işlenmesine, özgürce, konuyla ilgili yeterli bilgi sahibi olarak, tereddüde yer bırakmayacak açıklıkta ve sadece o işlemle sınırlı olarak verdiği onay beyanıdır.”
Direktifte yalnızca özel nitelikli (hassas) verilerin işlenmesi için açık rıza aranmakta iken,6698 sayılı Kişisel Verilerin Koruması Kanununun ve GDPR kapsamında kural olarak her türlü kişisel verinin işlenmesi için açık rıza beyanına ihtiyaç vardır.
Kanun çerçevesinde açık rıza
“kişinin sahip olduğu verinin işlenmesine, kendi isteği ile ya da karşı taraftan gelen istek üzerine, onay vermesi” anlamı taşımaktadır.
Açık rıza açıklamasının bir diğer önemi de veri işleyene gerçekleştireceği fiil konusunda yol göstermesidir. Kişi açık rıza açıklamasıyla veri sorumlusuna kendi hukuksal değerine ilişkin verdiği kararı bildirmiş olmaktadır.
Açık rıza, ilgili kişinin, işlenmesine izin verdiği verinin sınırlarını, kapsamını ve gerçekleştirilme biçimini de belirleyecektir.
Açık rıza metni bu anlamda, rıza veren kişinin “olumlu irade beyanını içermelidir. Diğer mevzuattaki düzenlemeler saklı kalmak üzere, açık rıza yazılı şekilde alınmayabilir. Açık rıza elektronik ortam ve çağrı merkezi vb. yollarla alınabilir.
Açık Rıza İspat Yükümlülüğü
Açık rıza ispat yükümlülüğü veri sorumlusuna aittir.
6698 sayılı Kişisel Verilerin Koruması Kanununun 3. maddesinde yer verilen açık rıza tanımı kapsamında, açık rızanın 3 unsuru vardır:
1. Belirli bir konuya ilişkin olması,
2. Rızanın bilgilendirmeye dayanması,
3. Özgür iradeyle açıklanması.
Belirli Bir Konuya İlişkin Olması
Veri işlemek üzere verilen açık rızanın geçerli olması için açık rıza belirli bir konuya ilişkin ve o konu ile sınırlı olmalıdır.
Veri sorumlusu tarafından açık rıza beyanının hangi konuya ilişkin olarak istenildiği açıkça ortaya konulmalıdır. Buna göre, ilgili kişinin genel bir irade açıklaması ile “kişisel verilerimin işlenmesini kabul ediyorum” şeklinde açık uçlu ve belirsiz rızası tek başına 6698 sayılı Kişisel Verilerin Koruması Kanununun bağlamında “açık rıza” olarak kabul edilemez.
Eğer birden çok kategoriye ilişkin verinin işlenmesine dair açık rıza beyanında bulunulacaksa,açık rızanın hangi verilerin ve ne amaçlarla işleneceği gibi işlemenin farklı noktaları açısından da verilmesi gerekir.
Veri sorumlusunun, veriyi kullanımı sonrasında gerçekleştireceği ikincil işlemler için ise (örneğin yurtdışına veri aktarımı gibi) ayrıca açık rıza alması gerekir. Aynı durum, verilerin işlenme amaçlarının değişmesi hali için de geçerlidir.
4 kişinin irade beyanı olan rıza onayı, kişinin yaptığı davranışın bilincinde ve kendi kararı olması halinde geçerli olacaktır.
Özgür İradeyle Açıklanması
Bilgilendirmeye Dayanması
Açık rıza bir irade beyanı olup kişinin özgür bir şekilde rıza gösterebilmesi için neye rıza gösterdiğini de bilmesi gerekir.
Kişinin sadece konu üzerinde değil, aynı zamanda rızasının sonuçları üzerinde de tam bir bilgi sahibi olması gerekir.
Bilgilendirme, veri işleme ile ilgili bütün konularda açık ve anlaşılır bir biçimde gerçekleştirilmelidir. Bilgilendirme mutlaka verinin işlenmesinden önce yapılmalıdır.
İşlenecek verinin niteliği, aynı zamanda bilgilendirme düzeyini belirleyecektir. İlgili kişinin bilgilendirilmesi aynı zamanda kişinin kendi geleceğini belirleme hakkının bir yansımasını oluşturmaktadır.
Bilgilendirme yapılırken elde edilecek kişisel verilerin hangi amaçlarla kullanılacağı açıkça belirtilmeli, kişinin anlamayacağı terimler ya da yazılı bilgilendirme yapıldığındaokumakta güçlük çekeceği oranda küçük puntolar kullanılmamalıdır.
Cebir, Tehdit, Hata, Hileyle Açık Rıza Beyanı
Bazı fiiller, kişisel verilerin işlenmesi için verdiği açık rızayı da sakatlar. Cebir, tehdit, hata ve hile gibi iradeyi sakatlayan hallerde, kişi özgür biçimde karar veremez. Bu gibi durumlarda özgür bir irade açıklamasından bahsedilemez.
Tarafların eşit konumda olmadığı veya taraflardan birinin diğeri üzerinde etkili olduğu durumlarda rızanın özgür iradeyle verilip verilmediğinin dikkatle değerlendirilmesi gerekir.
Açık Rıza İçin Özgür İrade
Açık rıza özgür iradeyle açıklanması gerektiğinden, ilgili kişinin açık rızasının alınması, bir ürün veya hizmetin sunulmasının ya da ürün veya hizmetten yararlandırılmasının ön şartı olarak ileri sürülemez. Bu şekilde alınan açık rıza özgür irade ile açık rıza verilmesi ilkesine ve ölçülülük ilkesine aykırı olacaktır.
Detaylar için https://kvkk.gov.tr/